Nawożenie kukurydzy: jak dobrać dawkę azotu, by ograniczyć straty?
Coraz więcej rolników zauważa, że o plonie kukurydzy decyduje nie sama ilość azotu, lecz jego właściwe obliczenie i podanie. Pogoda bywa skrajna, a straty N w glebie rosną, gdy termin i forma są nietrafione.
W tym poradniku znajdziesz prosty sposób na policzenie dawki i praktyczne zasady, które ograniczają ulatnianie oraz wymywanie. Dowiesz się też, kiedy warto rozdzielić dawkę, jakie formy N wybrać i jak wspierać wykorzystanie azotu siarką oraz mikroelementami.
Policz ją z bilansu: potrzeby plonu minus zasoby gleby i nawozów naturalnych, z poprawką na efektywność wykorzystania.
Najpierw określ plon docelowy i jednostkowe pobranie azotu przez kukurydzę. W praktyce korzysta się z zakresów publikowanych w doradztwie, zwykle kilkadziesiąt kilogramów N na 1 tonę ziarna. Potem odejmij azot dostępny z gleby. Wykorzystaj badanie mineralnego azotu w profilu gleby oraz informację o wcześniejszych nawozach naturalnych i resztkach pożniwnych. Na koniec uwzględnij warunki stanowiska i przewidywaną sprawność wykorzystania N. Na glebach lekkich, przy dużym ryzyku strat, całkowita dawka bywa niższa lub dzielona na etapy.
Które formy azotu ograniczają straty w glebie?
Formy amonowa i amidowa zlokalizowane w glebie są mniej narażone na wymywanie i ulatnianie niż forma azotanowa na powierzchni.
Azotanowy N jest szybko dostępny, ale łatwo ucieka do głębszych warstw i ulega denitryfikacji. Amonowy N wiąże się z kompleksem sorpcyjnym, więc lepiej trzyma się strefy korzeni. Mocznik, czyli forma amidowa, wymaga przekształcenia w amonową, dlatego warto go szybko wymieszać z glebą lub podać przed opadem. Zlokalizowane aplikacje pasowe lub międzyrzędowe dodatkowo zmniejszają straty i poprawiają dostępność dla roślin.
Kiedy rozdzielać dawkę N, by zwiększyć efektywność nawożenia?
Gdy ryzyko strat jest wysokie lub plon docelowy duży, podziel dawkę na przedsiewną i pogłówną w fazie 3–8 liści.
Część przedsiewna zapewnia start, szczególnie na słabszych stanowiskach. Część pogłówna wspiera intensywne pobieranie N od fazy kilku liści do początku wiechowania. Na glebach lekkich większą część pozostaw na pogłówne podanie, najlepiej przed zapowiadanym deszczem. Na glebach cięższych, przy dobrej wilgotności, udział dawki przedsiewnej może być wyższy. W uprawach nawadnianych podział ułatwia korektę pod aktualną kondycję roślin.
Kiedy stosować stabilizatory, by poprawić retencję azotu?
Gdy podajesz mocznik lub roztwory zawierające mocznik w warunkach ciepła i wiatru albo planujesz wczesne, jednorazowe wysokie dawki.
Inhibitory ureazy ograniczają straty amoniaku po zastosowaniu formy amidowej na powierzchnię gleby. Inhibitory nitryfikacji spowalniają przejście amonu w azotany, dzięki czemu mniej N się wymywa i denitryfikuje po intensywnych opadach. Stabilizatory wspierają retencję azotu, ale nie zastępują dobrej agrotechniki. Nadal liczy się termin, wilgotność i umiejscowienie nawozu.
Jak ocenić bilans azotowy na podstawie wyników gleby?
Oprzyj się na badaniu Nmin w warstwach profilu, zasobności w próchnicę i pH, a także na dopływie N z resztek i nawozów naturalnych.
Pobierz próbki z kilku głębokości, aby oszacować zapas mineralnego azotu dostępnego na starcie wegetacji. Dodaj przewidywany dopływ N z mineralizacji próchnicy oraz z rozkładu obornika czy gnojowicy, jeśli były stosowane. Skoryguj plan pod pH. W glebie kwaśnej spada efektywność nawożenia, a w zasadowej częściej pojawiają się niedobory mikroelementów. Zabezpieczenie pH i odżywienia mikro może zwiększyć wykorzystanie N.
Jak dobrać dawkę N do spodziewanego plonu i strat?
Ustal plon docelowy, policz potrzeby, odejmij zasoby, a pozostałą część rozdziel i skoryguj o warunki i sprawność wykorzystania.
Sprawność wykorzystania zależy od formy, wilgotności i terminu. Zlokalizowane aplikacje i szybkie przykrycie nawozu poprawiają efektywność. W praktyce lepiej zacząć od rozsądnej dawki startowej i zostawić margines na korektę pogłówną po ocenie łanu. Monitoruj barwę liści, tempo wzrostu i zapowiedzi pogody. Gdy rośliny wchodzą w intensywne pobieranie, dostępność N nie powinna być ograniczeniem.
Jak siarka i mikroelementy wpływają na wykorzystanie azotu?
Siarka oraz cynk, bor i mangan poprawiają wykorzystanie N, wspierają fotosyntezę i zawiązywanie kolb.
Siarka uczestniczy w syntezie białek, dlatego jej niedobór obniża efektywność nawożenia azotowego. Cynk wspiera gospodarkę auksynową i przemiany azotu, a jego deficyt objawia się paskowaniem młodych liści. Bor wpływa na kwitnienie i rozwój ziarniaków, a mangan jest ważny dla fotosyntezy i enzymów związanych z N. Na glebach zasadowych mikroelementy bywają słabiej dostępne. Wtedy pomocne jest dolistne dokarmianie w fazie kilku liści.
Jak ograniczyć straty azotu przez ulatnianie i wymywanie?
Dobierz termin, formę i umiejscowienie nawozu oraz zadbaj o okrywę gleby i jej strukturę.
Wymieszaj mocznik z glebą lub aplikuj go przed opadem. Unikaj rozsiewu na suchą, ciepłą glebę i silny wiatr.
Nie stosuj N na glebę zamarzniętą, zalaną lub nasyconą wodą. Ryzyko spływu i denitryfikacji jest wtedy wysokie.
Stosuj nawożenie zlokalizowane i podsiew w międzyrzędziach. Zmniejsza to kontakt z powierzchnią i ogranicza ulatnianie.
Wykorzystuj międzyplony i resztki pożniwne, które wiążą azot poza sezonem i ograniczają wymywanie.
Dbaj o uziarnienie i strukturę gleby. Mniej zaskorupienia to lepszy wsiąk i mniejsze straty powierzchniowe.
Dobrze policzona dawka i właściwa technika podania azotu to realna oszczędność i stabilniejszy plon. Gdy połączysz bilans N z terminem, formą i wsparciem siarką oraz mikroelementami, nawożenie kukurydzy staje się przewidywalne mimo zmiennej pogody.
Zrób bilans N i zaplanuj dawkę na ten sezon, a następnie wybierz formę i termin aplikacji.
